ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΟΣΑ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Κλιμάκωση των ανατροπών και διαχείριση της φτώχειας των συνταξιούχων

Εκθεση του ιμπεριαλιστικού οργανισμού εστιάζει στο πώς θα κρυφτούν κάτω από το χαλί τα εκατομμύρια των φτωχών που προκαλούν οι μεταρρυθμίσεις στα συστήματα της Κοινωνικής Ασφάλισης υπέρ του κεφαλαίου

Από κινητοποίηση συνδικάτων της Αθήνας ενάντια στα σχέδια κυβέρνησης - κεφαλαίου - ΕΕ για το Ασφαλιστικό

Ορισμένες ενδιαφέρουσες και αποκαλυπτικές πλευρές των «μεταρρυθμίσεων» για την Κοινωνική Ασφάλιση στην Ελλάδα, αυτών που έγιναν και εκείνων που θα γίνουν στο μέλλον, δίνει η έκθεση του ΟΟΣΑ για τα συνταξιοδοτικά συστήματα («Pensions at a Glance 2015») στις 34 χώρες - μέλη του.

Το στίγμα δόθηκε από τον ίδιο τον γγ του Οργανισμού, Ανχελ Γκουρία, ο οποίος, παρουσιάζοντας την έκθεση, έκανε την εξής γενική διαπίστωση: «Οι περισσότερες κυβερνήσεις (σ.σ. στα κράτη - μέλη του ΟΟΣΑ) έχουν κάνει σημαντικές προσπάθειες για να φέρουν τα δημόσια συνταξιοδοτικά συστήματά τους σε βιώσιμη πορεία. Αν και αυτές αποτελούν βήματα στη σωστή κατεύθυνση, υπάρχει τώρα ένας αυξανόμενος κίνδυνος ότι οι μελλοντικές συντάξεις δεν θα είναι επαρκείς σε ορισμένες χώρες».

Επομένως, όπως ομολογεί ο ΟΟΣΑ, οι περικοπές και οι άλλες αναδιαρθρώσεις για να καταστούν οικονομικά βιώσιμα τα συνταξιοδοτικά συστήματα, έχουν φέρει δημοσιονομικό αποτέλεσμα. Ταυτόχρονα, όμως, εξαιτίας των χαμηλών συντάξεων, αυτών που δίνουν σήμερα τα συστήματα στην πλειοψηφία των καπιταλιστικών κρατών και πολύ περισσότερο αυτών που θα δίνουν στο μέλλον, έχει αυξηθεί ο κίνδυνος της φτώχειας για τους συνταξιούχους.

Με δεδομένο ότι ο ΟΟΣΑ και οι άλλοι ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί αντιμετωπίζουν το Ασφαλιστικό - Συνταξιοδοτικό ως «κόστος», τόσο για την εργοδοσία, όσο και για το κράτος της, θεωρούνται δεδομένες και αναγκαίες από τη σκοπιά του κεφαλαίου η παραπέρα μείωση της κρατικής δαπάνης από τη μια και η ταυτόχρονη αποχώρηση των επιχειρηματικών ομίλων από τη συμμετοχή τους στο ασφαλιστικό σύστημα από την άλλη.

«Ευελιξία» στη διαμόρφωση των συστημάτων

Επομένως, τα προβλήματα για ασφαλισμένους, ανασφάλιστους και συνταξιούχους θα μεγαλώνουν, ανεξάρτητα αν είναι εργαζόμενοι, ή ανήκουν στα άλλα λαϊκά στρώματα.

Γι' αυτόν το λόγο, ο γγ του ΟΟΣΑ έθεσε στην εξής βάση τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν για το μέλλον οι κυβερνήσεις στα κράτη - μέλη του Οργανισμού σε ό,τι αφορά την Ασφάλιση και τις συντάξεις: «Η μακροπρόθεσμη πρόκληση είναι να σχεδιαστούν πολιτικές, που θα είναι επαρκώς ευέλικτες για να προσαρμόζονται στις αβεβαιότητες του αυριανού κόσμου της εργασίας, διασφαλίζοντας επαρκή επίπεδα διαβίωσης για τους συνταξιούχους».

Το σχέδιο που σκόπιμα παρουσιάζει αφηρημένα ο επικεφαλής του ΟΟΣΑ, προβλέπει «ευελιξία» στη διαμόρφωση του Συνταξιοδοτικού, όπως ήδη γίνεται σήμερα σε πολλές χώρες, στη βάση τουσυστήματος των τριών πυλώνων. Αυτό προβλέπει μια σύνταξη - επίδομα που θα εγγυάται το κράτος, ανάλογα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες, αλλά και σε συνάρτηση με εισοδηματικά - περιουσιακά στοιχεία του δικαιούχου. Από εκεί και πέρα, αναλαμβάνουν ρόλο τα επαγγελματικά ταμεία και οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, για όποιον έχει βέβαια να πληρώσει.

Ο δεύτερος άξονας των μέτρων που προκύπτουν από τις «συστάσεις» αυτές του ΟΟΣΑ, αφορά παρεμβάσεις στο επίπεδο της διαχείρισης της ακραίας φτώχειας, η οποία αγγίζει και ένα μεγάλο μέρος των συνταξιούχων.

Το επιχείρημα της «βιωσιμότητας»

Ας δούμε, όμως, ποιοι είναι οι παράγοντες που συνέβαλαν στη βελτίωση των δημοσιονομικών των συστημάτων ασφάλισης - σύνταξης και τελικά στη βιωσιμότητά τους, την οποία επικαλούνται ως στόχο και όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις στις μεταρρυθμίσεις τους;

Η έκθεση του ΟΟΣΑ διαπιστώνει σχεδόν με θρίαμβο ότι τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης έχουν αυξηθεί σημαντικά, τουλάχιστον μέχρι τα 67 χρόνια, ενώ υπάρχουν «αρκετές χώρες - μεταξύ των οποίων η Τσεχία, η Δανία, η Ιρλανδία, η Ιταλία και η Βρετανία - που σχεδιάζουν να αυξήσουν το όριο στα 70». Αυτονόητα, για τον ιμπεριαλιστικό οργανισμό οι χώρες αυτές αποτελούν υπόδειγμα και για τις άλλες.

Να μην ξεχνάμε όμως ότι και στην Ελλάδα έχει ψηφιστεί νόμος για την παραπέρα αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης πάνω από τα 67 χρόνια, που ισχύει σήμερα για άνδρες και γυναίκες, σε συνάρτηση με το δημογραφικό.

Συγκεκριμένα, ο νόμος 3863/2010 προβλέπει ότι από το 2021, ανάλογα με τα δημογραφικά δεδομένα και το προσδόκιμο ζωής, μπορεί το όριο ηλικίας να αυξηθεί. Μάλιστα, σύμφωνα με τον ίδιο νόμο, από 1η Γενάρη 2024 τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης θα μπορούν να ανακαθορίζονται ανά τριετία, συνυπολογίζοντας τους δείκτες της ΕΛΣΤΑΤ και της Eurostat για το δημογραφικό.

Παράταση του εργάσιμου βίου

Πού οδήγησε αυτή η γενικευμένη αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης στα κράτη - μέλη του ΟΟΣΑ; Σύμφωνα με την έκθεση, η μέση ηλικία συνταξιοδότησης συνέχισε να αυξάνεται σταθερά από τις αρχές του 2000,ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις γυναίκες, για τις οποίες, λόγω της βιολογικής διαφοράς με τους άνδρες και του κοινωνικού τους ρόλου, είχε νομοθετηθεί ένα σχετικά καλύτερο καθεστώς συνταξιοδότησης και κατά βάση έβγαιναν νωρίτερα στη σύνταξη.

Τώρα, μετά από διαδοχικές ανατροπές, τα ποσοστά απασχόλησης στις ηλικίες από 55 έως 64 αυξήθηκαν από 45% σε 66% στη Γερμανία, από 31% σε 46% στην Ιταλία και από 52% σε 57% κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να παραμένουν περισσότερα χρόνια στη δουλειά, προκειμένου να καλύψουν τις προϋποθέσεις για συνταξιοδότηση.

Μια σειρά νόμων που ψηφίστηκαν και στη χώρα μας τα τελευταία 15 τουλάχιστον χρόνια, είτε για τη γενική αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, είτε για την κατάργηση των λεγόμενων «πρόωρων», είτε με δραματικές μειώσεις για εκείνους που κάνουν χρήση του δικαιώματος να βγαίνουν νωρίτερα στη σύνταξη, έχουν συμβάλει στην παράταση του εργάσιμου βίου για την πλειοψηφία των σημερινών εργαζομένων.

Παραποιούν την πραγματικότητα τα στοιχεία για την Ελλάδα

Με τη στατιστική των «μέσων όρων», στρώνουν το έδαφος για τις επόμενες αντιασφαλιστικές ανατροπές

Στο κεφάλαιο για την Ελλάδα, ο ΟΟΣΑαναφέρει τα εξής στατιστικά στοιχεία:

• Τα εισοδήματα των Ελλήνων ηλικίας άνω των 65 ετών αντιστοιχούσαν το 2014 στο 98% των μέσων εισοδημάτων, ποσοστό που είναι το τρίτο υψηλότερο μεταξύ των χωρών του Οργανισμού, μετά το Λουξεμβούργο (106%) και τη Γαλλία (100%) και έναντι 87% που ήταν ο μέσος όρος.
• Το ποσοστό των Ελλήνων άνω των 65, που ήταν φτωχοί το 2014, αντιστοιχούσε στο 7% έναντι 13% κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ (ως φτωχοί θεωρούνται αυτοί που έχουν εισόδημα χαμηλότερο του 50% του μέσου εισοδήματος των νοικοκυριών).
• Το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων όσων έχουν χαμηλές αποδοχές στην Ελλάδα ανερχόταν πέρυσι στο 66,8% στην Ελλάδα, ενώ στον ΟΟΣΑ κυμαίνεται από 35,5% έως 103,2%.
• Το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων για τις μέσες αποδοχές ανερχόταν στο 54,1%, ενώ στον ΟΟΣΑ κινείται από 28,4% έως 104,8%.
• Οι δαπάνες για τις δημόσιες συντάξεις ανερχόταν στο 14,5% του ΑΕΠ στην Ελλάδα έναντι 7,9% κατά μέσο όρο στον ΟΟΣΑ.
• Το ποσοστό των Ελλήνων άνω των 65 στο σύνολο του πληθυσμού ανέρχεται στο 20,2% έναντι 16,2% στον ΟΟΣΑ.
• Το προσδόκιμο ζωής των Ελλήνων άνω των 65 αντιστοιχεί σε 19,3 χρόνια, όσο και στον ΟΟΣΑ.
• Οι μέσες αποδοχές των Ελλήνων εργαζομένων είναι σημαντικά χαμηλότερες σε σχέση με το μέσο όρο του ΟΟΣΑ (20.168 ευρώ έναντι 33.036 ευρώ στον ΟΟΣΑ).

Η πραγματική εικόνα σε αριθμούς

Βέβαια, η στατιστική με τους «μέσους όρους» που χρησιμοποιεί ο ΟΟΣΑ, ελάχιστα αντανακλούν την πραγματικότητα, αφού αυτοί προκύπτουν από χώρες με διαφορετικό επίπεδο ανάπτυξης, αλλά και με τελείως διαφορετικό κόστος ζωής. Ταυτόχρονα, οι συγκρίσεις αυτές δεν παίρνουν υπόψη τους το ύψος των εισφορών στο ασφαλιστικό σύστημα της κάθε χώρας. Σημειώνουμε μόνο ότι οι εργαζόμενοι στη χώρα μας δίνουν από τις πιο υψηλές εισφορές για τις συντάξεις τους, που αντιστοιχούν στο 1/4 του μισθού τους.

Επιπλέον, όσον αφορά στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης στη χώρα μας πρέπει να πάρουμε υπόψη ότι αυτά βρίσκονται σε μια δυναμική πορεία αύξησης, καθώς οι αντιασφαλιστικοί νόμοι που ψηφίστηκαν από το 2010 δεν έχουν δώσει ακόμα το σύνολο των αρνητικών τους αποτελεσμάτων, ενώ μέσα στο φθινόπωρο επιβλήθηκαν και νέες αυξήσεις ορίων ηλικίας που θα φανούν και αυτές τα επόμενα χρόνια.

Οσον αφορά στο ύψος των συντάξεων, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος «Ηλιος» για τις συντάξεις τον περασμένο Ιούνη, προκύπτουν τα εξής:

• Το μέσο μηνιαίο εισόδημα από συντάξεις (κύριες και επικουρικές ή κάποια άλλη σύνταξη) είναι μόλις 833,6 ευρώ, χωρίς μάλιστα να αφαιρεθεί ο φόρος που αναλογεί. Σημειώνεται ότι αυτό το ποσό αφορά τα εισοδήματα των συνταξιούχων πριν επιβληθούν οι πρόσθετες κρατήσεις για τον κλάδο Υγείας των Ταμείων, δηλαδή 6% στην Επικουρική και από 4% στο 6% για τις κύριες συντάξεις το περασμένο καλοκαίρι.
• Το 44,5% των συνταξιούχων, δηλαδή 1,182 εκατομμύρια συνταξιούχοι από τους 2,655 εκατομμύρια, έχουν εισόδημα από συντάξειςκάτω από 700 ευρώ, δηλαδή βρίσκονται στο κατώφλι ή και κάτω από το όριο της στατιστικής φτώχειας. Επιπλέον, κάτω από τα 1.000 ευρώ προ φόρου, εισόδημα από συντάξεις έχουν 1,742 εκατομμύρια συνταξιούχοι (65,5%). Δηλαδή σχεδόν δύο στους τρεις συνταξιούχους. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι συνταξιούχοι αγρότες (684.082 άτομα) λαμβάνουν μέση σύνταξη μόλις 431,8 ευρώ.
• Η μέση σύνταξη του ΙΚΑ (ενοποιημένου) τον περασμένο Ιούνη, ήταν μόλις 708 ευρώ, χωρίς την αφαίρεση του φόρου. Αμιγώς στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ η μέση κύρια σύνταξη για ένα εκατομμύριο συνταξιούχους είναι 640 ευρώ. Εδώ μιλάμε για τη «μέση σύνταξη», καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των συντάξεων στο μεγαλύτερο Ταμείο της χώρας, είναι πολύ κάτω απ' αυτό το μέσο όρο. Σε αυτό το επίπεδο σχεδιάζεται και κατευθύνουν τις συντάξεις όλων των σημερινών Ταμείων. Ακριβώς αυτό περιγράφει και το 3ο μνημόνιο, όταν καθορίζει ότι όλα τα Ταμεία πρέπει να διαμορφώσουν τις εισφορές και τις παροχές σύμφωνα με τα πρότυπα του ΙΚΑ.

Προδιαγράφουν ένταση των ανατροπών

Ακόμα κι αν δεν το ομολογεί, με τον τρόπο που παρουσιάζει τα στοιχεία για την Ελλάδα, ο Οργανισμός στρώνει το έδαφος για ακόμα χειρότερες ανατροπές στο σύστημα της Κοινωνικής Ασφάλισης, με δεδομένο ότι οι στατιστικοί δείκτες που αφορούν στη χώρα μας αποκλίνουν προς τα πάνω από τον μέσο όρο των 34 κρατών - μελών του οργανισμού.

Αν όμως με τους υπάρχοντες νόμους η πραγματική κατάσταση με τις συντάξεις και τα εισοδήματα στην Ελλάδα είναι αυτή που περιγράψαμε πιο πάνω, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς τι θα γίνει αν αναπτυχθούν πλήρως οι ανατροπές στην αγορά εργασίας, αν ωριμάσουν οι προηγούμενοι αντιασφαλιστικοί νόμοι και προστεθούν οι επόμενοι, αν ολοκληρωθεί και λειτουργήσει η βασική δομή του συστήματος των «τριών πυλώνων» στην Ασφάλιση....

Μια εφιαλτική εικόνα από το μέλλον, δίνει η ίδια η έκθεση του ΟΟΣΑ, με το εξής «μοντέλο» που εκπόνησε για την Ελλάδα: Αν υποθέσουμε ότι βάση συνταξιοδότησης είναι τα 62 χρόνια (που δεν είναι...) και δεν αλλάξει τίποτα άλλο σε επίπεδο νομοθεσίας (που θα αλλάξει προς το χειρότερο...), ένας εργαζόμενος με μέσες αποδοχές θα παίρνει το 2056 ως σύνταξη το 54,1% των αποδοχών του.

Κι αυτό στο υποθετικό σενάριο που η μέση ετήσια αύξηση των πραγματικών εισοδημάτων θα είναι 1,25%, το πραγματικό προεξοφλητικό επιτόκιο 3%, ο πληθωρισμός 2% και η πραγματική απόδοση κεφαλαίων 3%.

Αμεση συνάρτηση εργασιακών σχέσεων - Ασφαλιστικού

Η ζούγκλα στην αγορά εργασίας φέρνει χειρότερες συντάξεις. Γι' αυτό το αστικό κράτος στήνει μηχανισμούς διαχείρισης της φτώχειας

Οι εργασιακές σχέσεις αντανακλώνται άμεσα στα συστήματα Κοινωνικής Ασφάλισης και συνταξιοδότησης

Η έκθεση του ΟΟΣΑ αναδεικνύει μια ακόμη ενδιαφέρουσα πλευρά: Την άμεση συνάρτηση της αγοράς εργασίας, των εργασιακών σχέσεων, με το ασφαλιστικό - συνταξιοδοτικό σύστημα.

Γράφει η έκθεση: «Η μείωση των θέσεων απασχόλησης με συμβάσεις αορίστου χρόνου και η παράλληλη αύξηση των προσωρινών και συχνά επισφαλών θέσεων εργασίας μειώνουν, επίσης, τη συνέχεια των συνταξιοδοτικών εισφορών, τις οποίες θα μπορούν να απαιτήσουν οι εργαζόμενοι όταν αποχωρήσουν από την ενεργό υπηρεσία. Διακοπή της εργασίας σημαίνει διακοπή του συνταξιοδοτικού συστήματος για κάποιες χώρες. Ως αποτέλεσμα, πολύ περισσότεροι άνθρωποι θα πάρουν χαμηλότερες συντάξεις όταν θα συνταξιοδοτηθούν».

Οπως φαίνεται, δεν υπάρχει μέτρο στα Εργασιακά που να μην έχει συνέπειες στο Ασφαλιστικό. Και αντίστροφα, οι μεταρρυθμίσεις στο Ασφαλιστικό υπηρετούν πάντα την καλύτερη προσαρμογή του συστήματος στη ζούγκλα που διαμορφώνουν κράτος και εργοδοσία στην αγορά εργασίας, για να αυξάνουν τη μάζα της υπεραξίας που αποσπούν στην παραγωγή.

Ετσι, οι ανατροπές στα Εργασιακά συμβάλλουν από μόνες τους στη μείωση των συντάξεων (λιγότερες εισφορές, μικρότερες ή και καθόλου συντάξεις), κυρίως των μελλοντικών. Από την άλλη, όμως, η ελαστικοποίηση της εργασίας, σε συνδυασμό με τη μεγαλύτερη ανεργία, αφαιρούν πόρους από τα Ταμεία (ασφαλιστικές εισφορές) και διογκώνουν το οικονομικό τους πρόβλημα. Αυτό, με τη σειρά του, γίνεται η νομιμοποιητική βάση όχι μόνο για μεγαλύτερες περικοπές σε συντάξεις και παροχές, σημερινές και μελλοντικές, αλλά και για τη μετατροπή της ασφάλισης - σύνταξης σε ατομική υπόθεση του καθενός.

Δηλαδή, η κατάσταση των Ταμείων, που είτε υποχρηματοδοτούνται, είτε λεηλατούνται συστηματικά από κράτος και εργοδοσία, είναι το «όχημα» για τη μετατροπή του συστήματος σε αμιγώς κεφαλαιοποιητικό, με «ατομικούς λογαριασμούς» και τη συμμετοχή ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών και βέβαια ιδιωτών στη διαχείριση των Επαγγελματικών Ταμείων.

«Μαξιλαράκι» από την ακραία φτώχεια

Κι επειδή μέσα από ένα τέτοιο σύστημα η πλειοψηφία των σημερινών ασφαλισμένων και ανασφάλιστων δεν θα μπορεί να διασφαλίσει έστω και μια σύνταξη στα όρια της επιβίωσης, ο ΟΟΣΑ συστήνει στις χώρες - μέλη του να αξιολογήσουν εκ νέου τα «δίχτυα ασφαλείας»για τους συνταξιούχους που δεν έχουν αρκετές εισφορές για την ελάχιστη σύνταξη.

Παρατηρεί, μάλιστα, ο Οργανισμός ότι «η αναπροσαρμογή των συντάξεων είναι ελκυστική για τις χώρες που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικούς περιορισμούς, αλλά ενέχουν επίσης τον κίνδυνο να προκαλέσουν φτώχεια στους συνταξιούχους, καθώς τα δίχτυα ασφαλείας θα χάνουν την αξία τους διαχρονικά».Συστήνει επομένως αναπροσαρμογή των συστημάτων διαχείρισης της ακραίας φτώχειας και όχι βέβαια αξιοπρεπείς μισθούς και συντάξεις για όλους.

Ετσι εξηγείται και στη χώρα μας η καθιέρωση της λεγόμενης «εθνικής σύνταξης» που προωθεί ο ΣΥΡΙΖΑ, στη βάση του προηγούμενου νόμου Λοβέρδου - Κουτρουμάνη. Η σύνταξη αυτή θα εξασφαλίζει ένα ποσό στα όρια της στατιστικής φτώχειας (κάτω από 400 ευρώ σήμερα) και εκεί πάνω θα προστίθεται το αναλογικό κομμάτι, με μικρότερα ποσοστά αναπλήρωσης και ό,τι άλλο έχει πληρώσει ο ασφαλισμένος (αν έχει...) στη διάρκεια του εργάσιμου βίου (επαγγελματικά ταμεία, ιδιωτική ασφάλιση).

Ακόμα όμως και αυτά, δεν εξασφαλίζουν το μελλοντικό συνταξιούχο. Η «Εθνική σύνταξη», η μοναδική που θα εγγυάται το κράτος, θα διαμορφωθεί στο μέλλον με εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια, σε ατομική βάση.Αντίστοιχα, τα Επαγγελματικά Ταμεία δεν μπορούν να εγγυηθούν συντάξεις, αφού αυτές διαμορφώνονται με βάση το (επισφαλές) τζογάρισμα των αποθεματικών τους, και το ίδιο ισχύει βέβαια και με την ιδιωτική ασφάλιση.

Να γιατί οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα και σε όλα τα κράτη - μέλη, παράλληλα με την αναμόρφωση των συστημάτων Κοινωνικής Ασφάλισης και τις ανατροπές στα Εργασιακά, εκπονούν και διάφορα «παράλληλα προγράμματα» διαχείρισης της ακραίας φτώχειας, μέρος των οποίων απευθύνεται και στους συνταξιούχους. Επειδή θεωρούν δεδομένο ότι οι μεταρρυθμίσεις αυτές, που γίνονται για λογαριασμό του κεφαλαίου, οδηγούν ακόμα περισσότερους στη φτώχεια.